Muzeum pamięci Adama Bienia w Ossali

[Publikacja tekstu Rafała Staszewskiego za zgodą Autora- admin]

Dom (nie)daleko

Ossala leży dokładnie w połowie drogi między Osiekiem i Połańcem. Tu urodził się i spędził ostatnie 20 lat swojego życia Adam Bień, prawnik, pisarz, polityk, jeden z współtwórców polskiego Państwa Podziemnego. Dziś w domu, w którym mieszkał, działa muzeum jego pamięci.

Gospodarzami tego miejsca są córka Adama Bienia, Hanna Bielska, i jej mąż Stanisław. Z ochotą oprowadzają gości, prezentując im olbrzymie bogactwo archiwaliów i pamiątek obrazujących nie tylko życie wybitnego męża stanu, lecz również historię związków młodzieży wiejskiej, teatrów ludowych i struktur Polski Poziemnej, których to organizacji Adam Bień był współtwórcą i aktywnym działaczem.

Urodził się w 1899 roku, był absolwentem sandomierskiego gimnazjum. Miesiąc po złożeniu egzaminów maturalnych wyruszył jako ochotnik na wojnę polsko-bolszewicką. Z lat szkolnych pochodzi pierwsza grupa zgromadzonych w Ossali eksponatów. Można zobaczyć tu między innymi uczniowską przepustkę z 1917 roku, uprawniającą do przekraczania granicy dwóch zaborów, egzemplarz wydawanego przez gimnazjalistów dwutygodnika „Spójnia” czy też program szkolnego przedstawienia teatralnego pt. „Kościuszko pod Racławicami” z 1918 roku, wraz z listą występujących osób oraz ceną biletu (6 kopiejek).

Z frontu wojny 1920 roku Adam Bień regularnie i bardzo często pisał listy do swojej ówczesnej narzeczonej, Zofii Ziarkówny.

– Mają one dużą wartość historyczną choćby ze względu na fakt, że ojciec przytacza w nich wiele szczegółów dotyczących swego szlaku bojowego oraz działań wojennych – mówi Hanna Bielska. – Cała ta przebogata korespondencja ukazała się przed trzema laty w druku nakładem Muzeum Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie.

29 czerwca 1928 roku Adam Bień wygłosił słynny referat programowy na zjeździe założycielskim Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”, którego prezesem wybrany został rok później. Oryginalny tekst tamtego referatu wraz z odręczną notatką naniesioną przez Józefa Niećkę (późniejszego współtwórcę Batalionów Chłopskich) zobaczyć można wśród zgromadzonych w Ossali archiwaliów.

Niezwykle ciekawą pamiątką jest ozdobione łowickim wzorem zaproszenie do wzięcia udziału w odbywających się w Spale dożynkach prezydenckich w 1930 roku, które to zaproszenie wystosował Adamowi Bieniowi Ignacy Mościcki.

Najcenniejsze eksponaty pochodzą z okresu okupacyjnej działalności A. Bienia, kiedy pełnił funkcję I zastępcy delegata rządu RP na kraj oraz ministra w Krajowej Radzie Ministrów i jednego z cywilnych dowódców powstania warszawskiego.

– Co interesujące, dużą liczbę bezcennych dokumentów okupacyjnych ojciec odnalazł w 1996 roku w skrytce mieszkania, które wraz z rodziną zajmował w czasie wojny. Ich komplet przekazał później Bibliotece Jagiellońskiej, która wydała je w postaci opasłego tomu pod tytułem „Archiwum Adama Bienia. Akta Narodowościowe 1942-44” – wyjaśnia Hanna Bielska.

W 1945 roku wraz z innymi przywódcami Polski Podziemnej minister Bień został aresztowany przez NKWD i skazany w moskiewskim „procesie szesnastu” na 5 lat więzienia. Do kraju powrócił w 1949 roku, osiadł w Przasnyszu, gdzie podjął pracę adwokata.

– Przez całe życie wielką pasją ojca było fotografowanie – opowiada Hanna Bielska.

– Gdy wrócił z ZSRR, miał spore problemy ze znalezieniem pracy. Poważnie myślał wtedy o otwarciu własnego zakładu fotograficznego, wyrobił sobie nawet uprawnienia czeladnicze. Wśród naszych zbiorów jest mnóstwo wykonanych przez niego zdjęć, między innymi autentyczny fotoreportaż z pogrzebu Józefa Piłsudskiego w 1935 roku. Zachował się również jeden z pierwszych aparatów ojca sprzed prawie 80 lat.

Przeszedłszy na emeryturę, Adam Bień zamieszkał w rodzinnej Ossali, gdzie poświęcił się pisarstwu i działalności społecznej. Jest autorem czterech bardzo wysoko cenionych książek: „Bóg wysoko, dom daleko”, „Bóg wyżej, dom dalej”, „Listy z Łubianki” oraz wydanej już pośmiertnie „Bóg dał, Bóg wziął”. Zmarł w Warszawie, 4 marca 1998 roku. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Niekrasowie, niedaleko Ossali.

Niezwykle interesującą lekturą jest wystawiona w domu pamięci księga pamiątkowa, gdzie dokonują wpisów odwiedzający to miejsce goście. Wśród nich byli między innymi rozliczni przedstawiciele lokalnych władz samorządowych, świata nauki, kombatanci, a nawet współwięzień z Łubianki i jeden z podsądnych w „procesie szesnastu” – Czesław Łotarewicz. Widnieją tu również nazwiska wicepremiera Jarosława Kalinowskiego i prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, który odwiedziwszy to miejsce w maju 2000 roku, napisał: „Spełniły się moje marzenia, by złożyć hołd pamięci ministra Rzeczypospolitej, nieugiętego bojownika o całość i niepodległość Polski, w miejscu gdzie żył i tworzył. Wierzę, że był i pozostał wzorem dla przyszłych pokoleń”.

Warto nadmienić, że niedawno utworzony został, prowadzący między innymi przez Ossalę, szlak rowerowy im. Adama Bienia, na trasie którego co roku w rocznicę wybuchu powstania warszawskiego odbywa się rajd upamiętniający to wydarzenie.

Informacje o terminach otwarcia oraz możliwościach grupowego i indywidualnego zwiedzania Domu Pamięci Adama Bienia można uzyskać pod nr. tel.: (015) 8672123.
Rafał Staszewski